Ο Ελ Γκρέκο και οι μοντέρνοι –Μουσείο Kunstpalast στο Ντίσελντορφ El Greco
Κωνσταντίνου Σ. Ναλμπάντη – Konstantin S. Nalbantis, Koeln

Προλεγόμενα

Ο Έλληνας Δομίνικος Θεοτοκόπουλος (1541-1614), ο μεταγενέστερος Ελ Γκρέκο μετά από αιώνες παραμένει διαχρονικός, κατείχε τη θέση της ελεύθερης προσωπικότητας, για την εποχή του και πάντοτε ασυμβίβαστης.
Κάποιοι τον χαρακτήρισαν «ζωγράφο του Θεού». Ήτανε φυσιογνωμία της παγκόσμιας ζωγραφικής τέχνης. Η προσήλωσή του στη ζωγραφική ήταν σταθερή, στις μοναδικές στη δυτική τέχνη, εξαϋλωμένες πνευματικές μορφές. Οι αποχρώσεις που χρησιμοποίησε ήτανε έντονες, στις δημιουργίες του και αντίθετες των ζωγράφων της εποχής. Ο Ελ Γκρέκο επηρέασε σημαντικά του μεταγενέστερους καλλιτέχνες.
Πολλοί απ΄ αυτούς τον ονόμασαν «πηγή έμπνευσης» όπως οι Τζενάνε, Πικάσο και Ντελόνε.

Δύο μεγάλες εκπλήξεις

Η έκθεση Ελ Γκρέκο που τελεί υπό την αιγίδα του Ισπανού βασιλιά Χουάν Κάρλος και του νέου Γερμανού ομοσπονδιακού προέδρου Γιόαχιμ Γκάουκ διαρκεί μέχρι τις 12. Αυγούστου 2012. Όπου, ακριβώς στη Γερμανία χαιρετίζεται ο Ελ Γκρέκο ως λυτρωτής.

Μαζί είναι το εκπληκτικό όχι στην σταδιοδρομία του Ελ Γκρέκο, όπου μετά από 300 χρόνια μετά το θάνατό του ζει μια θριαμβευτική επιστροφή στην σκηνή του κόσμου της τέχνης, παρά το ότι κατά τη διάρκεια της ζωής του ήτανε ένας επιτυχημένος και ένας σεβαστός ζωγράφος, που κατά τα χρόνια των σπουδών του στη Βενετία και Ρώμη εγκαταστάθηκε στην ισπανική επαρχιακή πόλη Toledo και μπορούσε να ικανοποιήσει την αγοραστική διάθεση των πολλαπλών πελατών μόνο με τη βοήθεια πλήθους γεροδεμένων βοηθών.
Στο Μουσείο Kunstpalast στο Ντίσελντορφ ανανεώνεται τώρα η παλιά αγάπη μεταξύ Ελ Γκρέκο και τους Μοντέρνους. Μια έκθεση αποκλειστικά αφιερωμένη στον Ελ Γκρέκο και δεύτερο ο ο Ελ Γκρέκο και Μοντερνισμός που λαμβάνει χώρα για πρώτη φορά.

Δανείστηκαν 41 πίνακες ζωγραφικής του Ελ Γκρέκο και αντιπαραβάλλονται για πρώτη φορά με τα έργα 32 καλλιτεχνών του μοντερνισμού, κάτω από αυτές τις συλλογικές εργασίες με το γιο του Jorge Manuel καθώς επίσης και οχτώ πίνακες από το εργαστήριό του, που τίθενται απέναντι σε έργα των νεώτερων μοντέρνων καλλιτεχνών των αρχών του εικοστού αιώνα.
Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται ζωγράφοι όπως οι Σεζάν, Μπέκμαν, Ντελωνέ, Μαρκ, Πικάσο, Κοκόσκα, Σίλε, Λέμπρουκ.

Σύντομη ανασκόπηση


Ο γεννηθείς το 1541 στην Κρήτη Έλληνας Δομίνικος Θεοτοκόπουλος κατά την βενετική εποχή μετανάστευσε το 1560 στη Βενετία. Το 1563 χαρακτηριζότανε ως Ελ Γκρέκο και ως Μαέστρος της Αγιογραφίας. Το 1570 αρχίζει με την διαμονή του στη Ρώμη και το 1572 εισέρχεται στην Ακαδημία Accademia di San Luca ως ζωγράφος μικρογραφίας /μινιατούρας και το 1576 ή 1577 μεταναστεύει στην Ισπανία, όπου σιγά, σιγά άρχισε τις μεγάλες του επιτυχίες και όπου απέθανε την 7. Απριλίου 1614 στο Toledo και είναι ενταφιασμένος στο μοναστήρι Santo Domingo el Antiquo .
O El Greco, ο Έλληνας Δομίνικος Θεοτοκόπουλος με την επιρροή του μεγάλου δασκάλου, επηρέασε στη μοντέρνα τέχνη και για τη Γερμανία είναι μια έκπληξη, γιατί δεν υπήρξε ποτέ μια έκθεση αφιερωμένη στον Ελ Γκρέκο και διότι πριν από 100 χρόνια υπήρξε εδώ μια μανία με τον Ελ Γκρέκο.
Ο Ελ Γκρέκο και ο μοντερνισμός ήτανε θέμα που απασχόλησε κατά καιρούς την ιστορία της τέχνης, αυτό που δεν είχε γίνει ποτέ όμως μέχρι σήμερα μια έκθεση.

Ο ξεχασμένος για περίπου 300 χρόνια καλλιτέχνης ανακαλύφθηκε και πάλι στις αρχές του εικοστού αιώνα στη Γερμανία, για να περάσει αργότερα ακόμα μια φορά στην αφάνεια λόγω των μεγάλων πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων.
Σπουδαίες πρωτοποριακές ομάδες της εποχής, όπως ο «Γαλάζιος Καβαλάρης», και άλλοι σπουδαίοι ζωγράφοι όπως ο Πικάσο, βρήκαν έναν πρόδρομο του μοντερνισμού που τόσο χρειαζόταν. Και τον έβαλαν στην ίδια θέση με τον Σεζάν και τον Βαν Γκογκ.
Και η έκθεση έχει σκοπό να καταδείξει με κάθε τρόπο την περίπτωση Ελ Γκρέκο. Η ανάδειξή του συνδέεται στενά με την ανάπτυξη των νέων ιδεών μας για την τέχνη, έγραφε ο σπουδαίος Γερμανός εξπρεσιονιστής ζωγράφος Φραντζ Μαρκ.
Το έργο του Ελ Γκρέκο ανακαλύφθηκε από το γερμανόφωνο κοινό γύρω στο έτος 1910, από τον Julius Meier-Graefe στο δημοσιευμένο βιβλίο της ημέρας.
Όταν παρουσιάστηκε μια ποικιλία από τα έργα του Ελ Γκρέκο, πρώτα στο Μόναχο το 1911 και την επόμενη χρονιά 1912 στο Ντίσελντορφ, δημιουργήθηκε αμέσως ο λεγόμενος «πυρετός του Ελ Γκρέκο», ανάμεσα στους νέους καλλιτέχνες της εποχής.
Στο μουσείο Kunstpalast του Ντίσελντορφ εκθέτονται έργα του, ένα από αυτά είναι η Μετανοούσα Μαγδαληνή, ( 1580-1585) ένας ιδιαίτερα εκφραστικός πίνακας.

Ο Μπιτ Βίσμερ θέλησε να τονίσει τους λόγους που ο Ελ Γκρέκο ήταν σημαντικός για τους μοντέρνους καλλιτέχνες. Ο «Ελ Γκρέκο ήτανε μοντέρνος όσον αφορά τη φόρμα, το χρώμα όμως δεν το γνώριζε κάποιος μέχρι τότε, τις μακριές φιγούρες.» Για τους μοντέρνους καλλιτέχνες όμως ήτανε σημαντικός, όπως και για όσους ήθελαν να ζωγραφίσουν θρησκευτικά θέματα.
Έδινε δηλαδή μια απάντηση για το πώς μπορεί να ζωγραφίσει κάποιος με μοντέρνο τρόπο θρησκευτικά θέματα. Και το τρίτο και εξίσου σημαντικό είναι ότι πολλοί καλλιτέχνες ταυτίζονται μαζί του. Ο Ελ Γκρέκο ήταν διαφορετικός όσο ζούσε και μετά, για περίπου 300 χρόνια, ξεχάστηκε.
Στην έκθεση του Ντίσελντορφ είναι πραγματικά εντυπωσιακό να βλέπει κάποιος πόσο επηρέασε ο Ελ Γκρέκο τους μοντέρνους συναδέλφους του. Η τελευταία φάση της ζωής και δημιουργίας του Ελ Γκρέκο θεωρείται και η πιο «μοντέρνα». Δεν είναι βέβαια τυχαίο το γεγονός, ότι επιλέγει «ο Λαοκόων» ως το κεντρικό μοτίβο της έκθεσης με τίτλο: Ο Ελ Γκρέκο και ο Μοντερνισμός.
Ένα έργο που ζωγράφισε ο Ελ Γκρέκο ανάμεσα στο 1610 και το 1614. Πρόκειται για το μύθο του σοφού ιερέα του Απόλλωνα που προσπάθησε να προειδοποιήσει τους Τρώες να μη δεχθούν ως δώρο τον Δούρειο Ίππο. Οργισμένος γιατί τον παράκουσαν, ο Λαοκόων πέταξε το ακόντιο του σημαδεύοντας το ξύλινο άλογο. Ο Ποσειδώνας όμως που προστάτευε τους Έλληνες, έστειλε δυο θαλάσσια φίδια, τα οποία έπνιξαν τον ιερέα και πιθανότατα και τους δυο γιους του.

Στον πίνακα του Ελ Γκρέκο, ζωγραφισμένη στο βάθος δεν βρίσκεται η Τροία αλλά το Τολέδο. Οι ιστορικοί τέχνης υποθέτουν πως ο καλλιτέχνης θέλησε να βάλει το Τολέδο στη θέση της Τροίας υπονοώντας πως «Λαοκόων» ήταν ο επίσκοπος Carranza, εις βάρος του οποίου είχε γίνει μια αδικία. Το συγκεκριμένο έργο θεωρείται από τα σπουδαιότερα της έκθεσης και ανήκει στη National Gallery of Art της Ουάσιγκτον.

Επίλογος

Η έκθεση διαρκεί ως την 12. Αυγούστου και τίθεται το ερώτημα, πώς είναι δυνατό ένας Καλλιτέχνης να είναι μπροστά από τη δική του εποχή και συγχρόνως να βρίσκεται στο ύψος της. Ο Ελ Γκρέκο ασχολήθηκε κυρίως με το πρόβλημα, πως μπορεί να φέρει σε αρμονία συναίσθημα και αντίληψη, εσωτερικό βίωμα και εξωτερική πραγματικότητα. Η έκθεση έχει τόσο μεγάλη απήχηση που καθημερινά ακόμα και τη Δευτέρα είναι ανοιχτή και ως τις 20.οο η ώρα.

Κωνσταντίνος Σ. Ναλμπάντης – Konstantin S. Nalbantis, Koeln

Πηγή: www.kn-megalexandros.gr
www.smkp.de/ausstellungen/ausblick/el-greco.html
www.smkp.de
www.google.de/search?q=el+greco+ausstellung&hl=de&4
www.duesseldorf.de
.

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση, με τον όρο να αναφέρεται συγγραφές, και ιστοσελίδα.