ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ (CURRICULA) ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Κωνσταντίνου Σ. Ναλμπάντη, Konstantin S. Nalbantis Κολωνία
www.kn­­-megalexandros.gr, βελτιωμένο παλαιότερο άρθρο νυν Νο. 512

" Δυστυχισμένε μου λαέ καλέ και αγαπημένε. Πάντα ευκολόπιστε και πάντα προδομένε."

Δ.Σολωμός

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ.

Ένα βασικό αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών (Curriculum - Curricula) είναι ένα πρόγραμμα σπουδών που περιορίζεται στην παράθεση των περιεχομένων των μαθημάτων.
Το βασικό πρόγραμμα σπουδών από την άλλη είναι περισσότερο προσανατολισμένο προς τους διδακτικούς στόχους και την πορεία της διδακτικής και μαθησιακής διαδικασίας ή του μαθήματος.

Αναφέρονται ποιες ικανότητες πρέπει να αναμένονται από τους μαθητές, οι οποίες δεν πρέπει να είναι μόνο συγκεκριμένου μαθήματος αλλά και να σχετίζονται με τη διαδικασία. Εκτός από το διδακτικό περιεχόμενο, λαμβάνονται επίσης υπόψη “μαθησιακές και αναπτυξιακές ψυχολογικές δυνατότητες των αποδεκτών.

Αναφέρονται ρητά ιδιαίτερα οι προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες. Επιπλέον, παρουσιάζονται οι θεματικές περιοχές και καθορίζεται σε ποιο βαθμό θα πρέπει να αντιμετωπιστούν αυτά τα θέματα. Άλλες πτυχές, όπως η βαθμολόγηση, εξηγούνται και πώς πρέπει να συντάσσονται οι βαθμοί.

Στο εκπαιδευτικό σύστημα στη Γερμανία, το βασικό πρόγραμμα σπουδών, τα αναλυτικά προγράμματα, καταγράφονται από μια επιτροπή για κάθε ομοσπονδιακό κράτος, για κάθε τύπο σχολείου και κάθε μάθημα. Βασίζεται στο σύνταγμα και στα εκπαιδευτικά πρότυπα που αποφασίζονται από τη Διάσκεψη των Υπουργών Παιδείας για τα θέματα. Wikipedia

Στη διδακτική συζήτηση, ό όρος πρόγραμμα σπουδών εισήχθη από τις ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1960, κυρίως από τον Saul B. Robinsohn,όπου το πρόγραμμα σπουδών πρέπει να περιλαμβάνει την ακριβέστερη δυνατή ρύθμιση όχι μόνο των μαθησιακών διαδικασιών και της μαθησιακής οργάνωσης.
Έτσι γίνεται κατανοητό στο σχέδιο δομής του Γερμανικού Συμβουλίου Παιδείας 1970.wikipedia.

Ασφαλώς και για τα νέα παιδιά της ελληνικής επικράτειας και ειδικά για τα ελληνόπουλα της EE και της Γερμανίας, που χρόνια στερήθηκαν από απραξία της Πατρίδας μας, την συμμετοχή, την αυτο - εξέλιξη, την σύμπραξη, την συν-απόφαση και την αλληλεπίδραση, σημαντικής σημασίας είναι τα σύγχρονα προγράμματα σπουδών που προωθούν μια αποφασιστική αλλαγή του κοινωνικού κλίματος στα σχολεία, που αποτελεί παράλληλα με την οικογένεια και την κοινωνία, το αποφασιστικότερο περιβάλλον για τους αναπτυσσόμενους ανθρώπους και μου φαίνεται στην παρούσα στιγμή και είναι και θα είναι πάντα η ουσιωδέστερη απαίτηση
για και του κοινωνικού κλίματος και της κοινωνικής μορφής συμπεριφοράς στο λαό και ως μία από τις καλύτερες εγγυήσεις, για γεγονότα που συνδέονται με την αυταρχικότητα, τη δικτατορία και τον φασισμό του παρελθόντος, ώστε να μην επαναληφθούν ποτέ πια.

"Κλείσε μέσα στην καρδιά σου την Ελλάδα, για να αισθανθείς κάθε είδους μεγαλείο" Διονύσιος Σολωμός

Θα πρέπει βέβαια να αποβάλλουμε τα διαχρονικά αρνητικά της φυλής μας,προερχόμενα από την "Τυρρανίδα",την οικογενειοκρατία, τον νεποτισμό, τη διχόνοια, , τον σχηματισμό ομάδων ημετέρων, τον εγωκεντρισμό, ζηλοφθονία, φιλαυτία, οίηση, αρχομανία, αναξιοπιστία, κρυμμένος “ρατσισμός ”, διάκριση.

Ο Βολταίρος, εντόπισε μια απόχρωση όταν χλεύασε την ιστορία της Σικελίας. " Σχεδόν πάντα μισούσαν τους (ξένους) αφέντες τους και ξεσηκώνονταν εναντίον τους, χωρίς ωστόσο να κάνουν καμία πραγματική προσπάθεια αντάξια της ελευθερίας. M. Finley, Das antike Siziliens, München 1993, S. 82


A.Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (με σύγχρονα Curricula) ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

«Τα αδιέξοδα χτυπούν την πόρτα μας.
Καλλιεργούν αντίρροπες δυνάμεις.
Αν δεν δράσουμε άμεσα και ριζικά, η σήψη
θα διαβρώσει πλήρως την εκπαίδευσή μας,
ενώ φωνές άναρχες ή φασιστικές θα
δεσπόσουν στο εκπαιδευτικό μας σκηνικό»
Γ.Α. Παπανδρέου, υπουργός Παιδείας.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 5 Μαρτίου 1995

Εισαγωγή και προβληματισμός

Μια αξιοπρόσεκτη διαπίστωση υπουργού Παιδείας, που κατά την άποψή μου καλεί δραματικά σε συμμετοχή, δραστηριοποίηση όλων μας για την επίλυση και υλοποίηση των ανοιχτών αναλυτικών προγραμμάτων. Πράγματι , αν θέλουμε να συμμετάσχουμε σε μια ευρωπαϊκή κοινωνία αμφίδρομης επίδρασης, πρέπει ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ να εφαρμόσουμε ριζικά μεταρρυθμισμένα μοντέλα και καινοτόμους τρόπους διαπαιδαγώγησης και συνεργασίας.

Όπως υπογραμμίζει ο τότε υπουργός Παιδείας, « η σημερινή δομή επιβραβεύει τον φορμαλισμό, τον τύπο και αγνοεί την ουσία.
Καλλιεργεί τη μετριότητα και ευνουχίζει τις πιο ζωντανές δυνάμεις...
Αδυνατεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα να αξιοποιήσει νέες ευέλικτες μορφές μάθησης...

Η σημερινή παρτεναλιστική δομή φέρνει μαζί της μια ολόκληρη εκπαιδευτική φιλοσοφία, που σήμερα καμία σχέση δεν έχει με τις νέες πραγματικότητες και ανάγκες μιας ανοιχτής και δημοκρατικής κοινωνίας». «

Ο δύσκαμπτος συγκεντρωτισμός δεν αναδεικνύει ένα σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό και δημιουργία, αδυνατεί να αντιμετωπίσει την ανάγκη μιας διαπολιτιστικής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και παραμένει μακριά από τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες των νέων...Τον πατερναλισμό πρέπει να αντικαταστήσουμε με την αποκεντρωμένη διαχείριση του συστήματος και το κέντρο αποφάσεων πρέπει να είναι το ίδιο το σχολείο».

« Το σημερινό μας σύστημα, το οποίο είναι απολύτως καθοδηγούμενο από τα επάνω, έχει αποτύχει» και ο Γ. Α. Παπανδρέου συνεχίζει: «Πρέπει να ελευθερώσουμε το σχολείο ώστε αποκεντρωμένα να παίρνει αποφάσεις, να διοικεί, να οργανώνει το ωρολόγιο πρόγραμμα, να αποφασίζει για τα βιβλία ( όρα και επιλογή βιβλίων στα 16 γερμανικά κρατίδια), να επιτρέπει πολλαπλές επιλογές στο μαθητή», προτείνει, έστω και με την πάροδο δώδεκα ετών, « ν΄ αρχίσουμε πιλοτικά με το νηπιαγωγείο, για να συνεχίσουμε αργότερα σε άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης».

Εμείς οι μετανάστες που ζούμε σε χώρες των Ευρωπαίων εταίρων μας γνωρίζουμε καλύτερα από κάθε άλλον ειδικό την ελληνική εκπαιδευτική πολιτική που οδήγησε στην αυτο-απομόνωση, στα γκέτο των περιχαρακωμένων, αμιγών εθνικών μας σχολείων, με «κλειστά» αναλυτικά προγράμματα, αναχρονιστικά για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, και δασκάλους και εκπαιδευτικούς απροετοίμαστους για τις εδώ κοινωνίες των Ευρωπαίων εταίρων μας, που δημιουργούν ακόμα περισσότερες προκαταλήψεις.

ΠΟΙΕΣ ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΕΝΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ;

Θεωρούμε ότι μόνον όποιος εκπαιδευτικός έχει περατώσει μια επιστημονική εκπαίδευση και δεν παύει να παρακολουθεί την εξέλιξη, είναι ικανός, όσον αφορά τον τομέα της κατανόησης:
- να εφαρμόσει επιστημονικές τεχνικές,
- να χρησιμοποιήσει επιστημονικές μεθόδους,
- να κάνει αντικειμενική κριτική,
- να ανταποδείξει ειδικά επιστημονικά αποτελέσματα και στο συναισθηματικό τομέα.

Είναι πρόθυμος για :

- ορθολογιστική συμπεριφορά (γνωρίζει μεθοδικό έλεγχο και κριτική και τα εξασκεί παντού και πάντα αντικειμενικά).
- για αυτόνομη επεξεργασία επιστημονικών θεμάτων,
- για επικοινωνία και αλληλοσεβασμό.
Αυτό θα πει: Είναι ανοιχτός σε καινούριες απόψεις, θέσεις και κανόνες και ακόμη ένας καλός συνεργάτης για δημοκρατικές και προοδευτικές λύσεις, για μια Παιδεία καλύτερη, ανθρώπινη, δημοκρατικότερη, με στόχο την αλληλεγγύη.

Επειδή όμως ανήκουμε και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πρέπει κατεπειγόντως να εισαγάγουμε σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης την «Ευρώπη» ως στόχο μάθησης» και με τα επιδιωκόμενα ανοικτά αναλυτικά προγράμματα να μπορέσουμε μεταξύ 1995-1999 και τώρα βέβαια περαιτέρω 2007-2013 να αναρριχηθούμε σε καλύτερη θέση σε όλα τα ευρωπαϊκά προγράμματα, όπου, με τις ανταλλαγές θα επωφεληθούν νέοι και καθηγητές και με τα περιφερειακά προγράμματα ο τόπος μας.

Β. ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΏΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ;

Τα αναλυτικά προγράμματα «Curriculum“ και τα νέα σύγχρονα προγράμματα, "Curricula" χαρακτηρίζονται ως κίνηση με σκοπό την τεχνική και περιεκτική μεταρρύθμιση όλου του μορφωτικού συστήματος.

Ένα σύγγραμμα του ROBINSOHN (1967) μόλις ογδόντα σελίδων με θέμα: Μορφωτική μεταρρύθμιση ως αναθεώρηση των αναλυτικών - προγραμμάτων -«Bildungsreform als Revision des Curriculum“, ήταν η αφορμή που άρχισε η συζήτηση γύρω από την πορεία των αναλυτικών προγραμμάτων στο γερμανόφωνο χώρο. Τα αναλυτικά προγράμματα έχουν κέντρο βάρους τα ακόλουθα ερωτήματα:

- Πώς μπορούν να πραγματοποιηθούν και να εξελιχθούν καταστάσεις μάθησης που αντιστοιχούν στις σημερινές δομές μιας δημοκρατικής κοινωνίας και του πραγματικού περιβάλλοντος, π. χ. προκαλούν την ατομική αυτο-εξέλιξη του μαθητευόμενου και συγχρόνως εγγυώνται την αυτο-ανάπτυξη... πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη διαδικασία μάθησης;;

- Ποιοι στόχοι πρέπει να επιτευχθούν με τις διαδικασίες μάθησης ; Επειδή στόχοι και περιεχόμενα είναι αποτέλεσμα μιας διαδικασίας επιλογής από την πληθώρα περιεχομένων και στόχων, έχουν ανάγκη τη δικαιολόγηση και τη θεμελίωσή τους στο πλαίσιο του κοινωνικού και αντικειμενικού περιβάλλοντος, όπως επίσης και στα κριτήρια της αυτο-εξέλιξης και αυτο-εκπλήρωσης του μαθητευομένου.

Εδώ μπορούμε να ξεχωρίσουμε δύο βασικά σημεία που είναι, από τη μια μεριά, το δικαίωμα αυτοδιάθεσης του μαθητευόμενου και συγχρόνως η διαδικασία μάθησης σαν αυτοεξέλιξη και ικανότητα για ενηλικιότητα και αυτονομία, και, από την άλλη μεριά, το κριτήριο της ικανότητας, που δικαιολογείται από τους στόχους μάθησης και τη μελλοντική πιθανότητα χρησιμοποίησής τους στη ζωή.

Αυτό θα πει πως οι στόχοι μάθησης δεν αποβλέπουν στο να διατηρηθούν προσωπικό κτήμα, αλλά να είναι πάντα έτοιμα για τη χρησιμοποίησή τους σε νέες καταστάσεις..

Γι΄ αυτό βασικά εκπαιδευτική επιδίωξη είναι η συγκράτηση για τη μετέπειτα ετοιμότητα και μεταβίβαση σε νέες καταστάσεις της ζωής. Η μεταβίβαση σε παρόμοιες ή καινούριες καταστάσεις, αν και είναι δυνατή, δεν μπορεί να θεωρηθεί αυτονόητη, γιατί πρέπει να έχει επιδιωχθεί συνειδητά σε διαδικαστικές αποφάσεις μέσα στο σχολείο.

Εδώ, φυσικά βρίσκεται η βασικότερη σκέψη πως ο εκπαιδευτικός μέσα στο πλαίσιο του τόσο πολύτροπου και μακροχρόνιου προγραμματισμού των διαδικασιών μάθησης, θα μπορέσει να συμπεριλάβει ,
- παράλληλα με τους ειδικούς σκοπούς μάθησης των περιεχομένων διδασκαλίας
- και τις εσωτερικές και εξωτερικές επιδράσεις, στο γενικό μορφωτικό στόχο, που είναι η ικανότητα για αυτοδιάθεση και συναπόφαση, όπως άλλωστε αυτό πηγάζει και από το άρθρο 5, παράγραφος 1 του ελληνικού Συντάγματος. « Έκαστος δικαιούται να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει εις την κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωήν της χώρας, εφ ΄ όσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα και τα ήθη».

Υποθέτουμε πως ο αναπτυσσόμενος άνθρωπος, σε όλους τους περιορισμούς που αφορούν την ανάπτυξή του, μόνο σαν υποκείμενο μπορεί ν΄ αναφερθεί. Αν ρίξουμε μια ματιά στο άρθρο 2, παράγραφος 1 του ελληνικού Συντάγματος, βλέπουμε πως «ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχικήν υποχρέωσιν της Πολιτείας» και γι΄ αυτό ακριβώς η αξιοπρέπεια του ανθρώπου απαγορεύει να περιοριστεί και να κρατηθεί ο αναπτυσσόμενος άνθρωπος ανήλικος.

Και όμως για την πραγματοποίηση αυτών των άρθρων του Συντάγματος χρειάζεται ένα άλλο σχολείο, όπου οι μαθητές συμμετέχουν στον προγραμματισμό του μαθήματος και στις διαδικασίες μάθησης, ώστε να μπορούν ν΄ αναπτύξουν μια έντονη αγωνιστική δραστηριότητα. Με άλλα λόγια, ένα σχολείο, όπου πρέπει να προωθείται η έρευνα και η μόρφωση, θ΄ αναζητείται η αλήθεια, θ΄ αναπτύσσεται η παρατηρητικότητα και η ακριβόλογη όσο και λεπτομερειακή περιγραφή, η φαντασία και το συναίσθημα, η ηθική συνείδηση, η αλληλεγγύη και η αλληλεπίδραση, η ελευθερία, ο διάλογος και η υπευθυνότητα.

Έτσι και μ΄ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται το συμμετοχικό κλίμα, που είναι η στέρεη βάση για αληθινή μόρφωση.
Γιατί παρόλο που ολοένα παρατείνεται η υποχρεωτική μόρφωση, εγκαταλείπει κανείς το θρανίο στα 26-30 του χρόνια για ν΄ αναλάβει μια υπεύθυνη εργασία, χωρίς ποτέ να έχει εξασκήσει υπεύθυνα ως πρόσωπο την αυτοδιάθεση και τη συναπόφαση.

Αυτό όμως έχει αποτέλεσμα το λειτουργικό αναλφαβητισμό, γιατί ακόμα δεν έχει αναγνωριστεί στο σχολείο και στην κοινωνία ( κατά ένα μέρος και στην οικογένεια ) πως η ανάληψη ευθυνών απαιτεί μάθηση και εξάσκηση ευθύνης για περιορισμό κινδύνου και ρίσκου. Αυτά τα προληπτικά μέτρα για την ευθύνη και τις δυνατότητες δράσης είναι μια παιδαγωγική τοποθέτηση που πρέπει να έχει και πρακτικές συνέπειες.

Άλλωστε, σε μια δημοκρατική και μελλοντική κοινωνία με αυτόνομη και τοπική αυτοδιοίκηση μόνο μία παιδαγωγική ιδέα είναι δυνατή, το άτομο ως υποκείμενο πρέπει ν΄ αναλαβαίνει ατομικές και κοινωνικές ευθύνες, ώστε να μπορεί να μετέχει από πολύ νωρίς στις διαδικασίες συνειδητοποιήσεως, της αυτοδιάθεσης και της συναπόφασης.

Σημειώνουμε πως μια πρώτη μεταρρύθμιση αποτελεί η διαδικασία συζήτησης μεταξύ γονιών , εκπαιδευτικών, μαθητών, βουλευτών, κοινωνικών και δημοτικών συμβούλων και υπευθύνων του Υπουργείου. Ένα κοινωνικό και φιλάνθρωπο σχολείο δεν δημιουργείται με διατάξεις.

Οφείλει να συμμετέχει ενεργά στη ζωή του Δήμου και της Κοινότητας με δικές του ενέργειες από μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς.

Ασφαλώς μια τέτοια συνεργασία θα βοηθήσει και την υποχώρηση των «κομματαρχών» στις τοπικές κοινωνίες όπως αναφέρει και ο Δημήτρης Τσάτσος, «όταν το κόμμα γίνεται άθελά του πεδίο ανάδειξης τοπικών «κομματικών νταήδων» τότε αλλοιώνεται η δημοκρατική του λειτουργία, ιδίως στις τοπικές κοινωνίες» (ΤΟ ΒΗΜΑ 5.2.1995).

Έτσι με την αλληλέγγυα συνεργασία θα μπορέσει να εφαρμοστεί η αρχή της παιδαγωγικής, σύμφωνα με την οποία τότε μαθαίνει κανείς κάτι καλύτερα, όταν το κάνει ο ίδιος. Η διαπαιδαγώγηση φυσικά πρέπει να είναι αγωγή για την ελευθερία. Και μια διαπαιδαγώγηση για την ελευθερία γίνεται μόνο με ελευθερία.

Ασφαλώς και για τα νέα παιδιά της ελληνικής επικράτειας και ειδικά για τα ελληνόπουλα της EE και της Γερμανίας, που χρόνια στερήθηκαν από απραξία της Πατρίδας μας, την συμμετοχή, την αυτο - εξέλιξη, την σύμπραξη, την συν-απόφαση και την αλληλεπίδραση, σημαντικής σημασίας είναι μια αποφασιστική αλλαγή του κοινωνικού κλίματος στα σχολεία, που αποτελεί παράλληλα με την οικογένεια και την κοινωνία, το αποφασιστικότερο περιβάλλον για τους αναπτυσσόμενους ανθρώπους και μου φαίνεται στην παρούσα στιγμή και είναι και θα είναι πάντα η ουσιωδέστερη απαίτηση για βελτίωση, διόρθωση και αλλαγή του κοινωνικού κλίματος και της κοινωνικής μορφής συμπεριφοράς στο λαό και ως μία από τις καλύτερες εγγυήσεις, για γεγονότα που συνδέονται με την αυταρχικότητα, τη δικτατορία, την οικογενειοκρατία και τον νεποτισμό και επίσης τον φασισμό του παρελθόντος, ώστε να μην επαναληφθούν ποτέ πιά.


www.kn-megalexandros.gr, k-nalbantis@hotmail.de


Πηγή:
Κωνσταντίνου Σ. Ναλμπάντη: Η απελευθέρωση του Σχολείου προϋπόθεση μιας σύγχρονης εκπαιδευτικής πολιτικής, πρωτο - δημοσιεύτηκε στο Σύγχρονο και επίκαιρο περιοδικό για τη Γερμανία και την Ευρώπη, ΓΡΑΜΜΑ, Φρανκφούρτη/Μ. Ιούλιος- Αύγουστος 1995.
Kωνσταντίνου Σ. Ναλμπάντη: Πορεία και εξέλιξη των αναλυτικών προγραμμάτων, στο περιοδικό, ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ, Αθήνα, Νο.24, Χειμώνας 1983
Κωνσταντίνου Σ. Ναλμπάντη: Ομαδική εργασία, στο περιοδικό, ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ, Αθήνα 1978.
Παιδεία ο μόνος δρόμος για την Ευρώπη>kn-megalexandros.gr