www.kn-megalexandros.gr,
info@n-megalexandros.gr
-----------------------

Δρ. Σπύρος Παρασκευόπουλος
Ομότιμος Καθηγητής της Μακροοικονομίας
στο Πανεπιστήμιο Λειψίας (Γερμανία)


„Το ελληνικό εκλογικό σύστημα“
- η αιτία των πολιτικών σκανδάλων στην Ελλάδα; -

(φιλοξενούμενη διάλεξη)

- Εισαγωγή στο θέμα
- Οι θεσμοί και η σημασία τους
- Ο εκλογικός θεσμός και τα επιδιωκόμενα αποτελέσματά του
- Προτάσεις και πιθανές εξελίξεις
- Επίλογος

- Εισαγωγή στο θέμα

Από τα μέσα του περασμένου Δεκέμβρη πλήττει την Ελλάδα ένα πολιτικό σκάνδαλο, το οποίο άρχισε να γίνεται ορατό με τη προσπάθεια αυτοκτονίας του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού.
Όταν ο Γενικός Γραμματέας επιχειρούσε το απελευθερωτικό κατά τη γνώμη του, άλμα στο κενό, δεν φανταζόταν την τρύπα που θα άνοιγε με την πτώση του στο αυταρχικό αλλά εύθραυστο οικογενειακό και εξουσιαστικό κυβερνητικό σύστημα της Ελλάδος.

Μόνον μερικές εβδομάδες μετά από αυτό το απεγνωσμένο πήδημα ήσαν αρκετές για να ξεσκεπάσουν τη σήψη του πολιτικοκοινωνικού και επικοινωνιακού συστήματος της Ελλάδος. Έτσι επικρατεί πλέον αισθητά μια αυξανόμενη αίσθηση ανισορροπίας, σύγχυσης και ανησυχίας σε όλο το πολιτικό και κοινωνικό πεδίο.
Η αίγλη της νεοεκλεγείσης κυβέρνησης και του Πρωθυπουργού της τον περασμένο Σεπτέμβρη αρχίζει να φθίνει.
Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όπως δείχνουν οι σφυγμομετρήσεις, ούτε και αυτό χαίρει κάποιας αξιόλογης αποδοχής. Τις τελευταίες εβδομάδες μάλιστα μόλις και μετά βίας κατόρθωσε να αποφύγει τη διάσπασή του.
Επίσης τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν χάσει και αυτά κάθε σοβαρότητα και τελούν υπό μία πρωτοφανή αμφισβήτηση.
Ακόμη και αυτά τα συνδικάτα είχαν στους κόλπους τους νομικό σύμβουλο που εκμεταλλευότανε οικονομικά εκείνους που δήθεν ήθελε να υπερασπίσει έναντι των εργοδοτών τους.
Βλέπουμε λοιπόν αυτό που στην αρχή παρουσιάστηκε σαν μία ερωτική περιπέτεια κάποιου Γενικού Γραμματέα, σε σχέση με κάποιον εκβιασμό του από την ερωμένη του συμβασιούχο υπάλληλο του Υπουργείου, εξελίσσεται σήμερα σε ένα σκάνδαλο, που ξεσκεπάζει σιγά σιγά τη διαφθορά και τη διαπλοκή που φαίνεται να έχει διεισδύσει ακόμη και σε υψηλούς κυβερνητικούς αξιωματούχους.
Μέθοδοι διαφθοράς και πολιτικής σήψης, όπως παρουσιάζονται καθημερινά από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, θυμίζουν δραστηριότητες ιταλικής μαφίας.
Οι πολίτες αρχίζουν να βλέπουν πλέον πολύ καθαρά, αυτό που χρόνια τώρα διαισθάνονταν, ότι δηλαδή η διαφθορά και η διαπλοκή στην Ελλάδα κυριαρχούν στην ιδιωτική και δημόσια ζωή των ελλήνων και καταργούν κάθε ηθικό στοιχείο, που θέλουν να πιστεύουν πολλοί καλοθελητές πολίτες, ότι υπάρχει ακόμη στην Ελλάδα.

Μία γενική λαϊκή κατακραυγή, που αρχίζει δειλά δειλά να εμφανίζεται, δεν αποτελεί μόνον μία υγιή αντίδραση της κοινωνίας στα φαινόμενα της σήψης και της διαφθοράς, αλλά γεννούν και κάποια ελπίδα, ότι μπορεί να συγκινηθούν και οι κύριοι υπεύθυνοι, που είναι κυρίως τα δύο μεγάλα κόμματα, και να εξυγιάνουν ριζικά τους άρρωστους ελληνικούς θεσμούς.
Αν όμως δεν συμβεί αυτό, και σ΄αυτό είμαι απαισιόδοξος, η διαφθορά και η διαπλοκή θα εξακολουθούν να πλήττουν τη δημόσια ζωή ανεπανόρθωτα και θα απαξιώνουν συνεχώς το πολιτικό σύστημα και όλους τους θεσμούς που είναι συνδεμένοι με αυτό.

Η σήψη του πολιτικού και κοινωνικού συστήματος που σήμερα αποκαλύπτεται - και όπως φαίνεται τον τελευταίο καιρό εμπλέκεται πολύ ενεργά και η δημοσιογραφία - προκαλούν κλυδωνισμούς σε όλους τους θεσμούς της ελληνικής Πολιτείας. Η Χώρα φαίνεται να είναι εγκλωβισμένη μέσα σε μία παραλυτική φθορά, η οποία επηρεάζει τα πάντα, μη αφήνοντας κανένα πεδίο της πολιτικοκοινωνικής ζωής απρόσβλητο.

Η Κυβέρνηση προσπαθεί να μετατοπίσει το επίκαιρο σκάνδαλο στον ρόλο και στη συμμετοχή των δημοσιογράφων και των εκδοτικών συγκροτημάτων. Την βοηθούν βέβαια σ΄ αυτό και οι καθημερινές αλληλοκατηγορίες των δημοσιογράφων στα διάφορα κανάλια και τις δίνουν ίσως τη ψευδαίσθηση, ότι όλα αυτά δεν την αφορούν.

Η υποτιθέμενη εμπλοκή της όμως στα σκάνδαλα, δεν φαίνεται να αδυνατίζει, αφού έρχονται καθημερινά στη δημοσιότητα πληροφορίες, που καταγγέλλουν άμεση εμπλοκή στενών συνεργατών του κ. Πρωθυπουργού. Αυτό του αφαιρεί τη δυνατότητα της ελευθερίας αποφάσεων και ενδεχομένων εκκαθαρίσεων.

Εδώ γεννάται σε κάθε έντιμο πολίτη το εύλογο ερώτημα από που προέρχονται όλα αυτά; Ούτε η αντιπολίτευση αλλά και κανείς από μας δεν μπορεί να βγάλει κατά τη γνώμη μου τον εαυτό του έξω. „Ο αναμάρτητος ας ρίξει τη πρώτη πέτρα“ είπε κάποτε ο Χριστός στους Φαρισαίους. Όπως θα αναφερθώ πιο κάτω έχουν και οι πολίτες με τη μέχρι σήμερα εκλογική τους συμπεριφορά τις ευθύνες τους.

Αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα, αλλά και αλλού στον κόσμο λιγότερο ή περισσότερο, είναι αποτέλεσμα των ανθρωπίνων εγωισμών, αδυναμιών και αυτοπροβολών, που λίγο ή πολύ έχουν όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως εθνικότητας και κουλτούρας.
Όλες αυτές οι αδυναμίες έρχονται όμως στο προσκήνιο και κυριαρχούν στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο, με όλες τις γνωστές δυσάρεστες συνέπειες για το κοινωνικό σύνολο, αν οι κοινωνίες δεν προνοήσουν συλλογικά να ισχύουν οι κατάλληλοι θεσμοί για να τις εμποδίσουν.
Ένα ωραίο παράδειγμα τέτοιου είδους προνόησης μας δίνει ο Όμηρος στην Οδύσσεια, που αναφέρεται στο περιστατικό των Σειρήνων με τις ωραίες και δελεαστικές φωνές τους, που σήμαινε όμως καταστροφή για όποιον έπεφτε στη παγίδα τους.

Ο πανούργος Οδυσσέας που ήθελε μεν να απολαύσει τις δελεαστικές φωνές τους, χωρίς όμως συγχρόνως να διακινδυνεύσει τη ζωή του και αυτή των συντρόφων του, διέταξε να βουλώσουν όλοι τα αυτιά τους με εξαίρεση τα δικά του, αφού όμως τον δέσουν. Η προνόηση του δεσίματος εμπόδισε εκ των προτέρων κάθε παράλογη και καταστροφική για όλους ενέργειά του Οδυσσέα.
Το προνοητικό „δέσιμο“ λοιπόν συμβολίζει εκείνον τον κατάλληλο και κοινά αποδεκτό θεσμό, που θα εμποδίζει αυτόματα σε δεδομένη στιγμή κάθε παράνομη συμπεριφορά και δραστηριότητα των ιθυνόντων, που να μπορεί να είναι καταστροφικές για το σύνολο.

- Οι θεσμοί και η σημασία τους
Ποίοι λοιπόν είναι αυτοί οι κατάλληλοι Θεσμοί; Κατά την οικονομική και κοινωνιολογική Επιστήμη τους Θεσμούς τους ξεχωρίζουμε σε άτυπους (άγραφους) και τυπικούς (νομοθετικά εγγυημένους). Και οι δύο μαζί προσδιορίζουν σε όλες τις κοινωνίες την ατομική και συλλογική συμπεριφορά των ανθρώπων και ρυθμίζουν τις δραστηριότητές τους.
Οι άτυποι είναι αποτέλεσμα της Κουλτούρας ενός λαού. Αυτοί προέρχονται από τα γονίδιά του, την ιστορία του, τη θρησκεία του, την οικογενειακή και κοινωνική διαπαιδαγώγηση του.
Οι άτυποι θεσμοί είναι αυτό το κάτι που έχουν οι άνθρωποι μέσα τους και το οποίο προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά τους και όλες τις δραστηριότητές τους μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Αυτό εννοούμε, όταν λέμε αυτός είναι έλληνας, γερμανός, ιταλός, τούρκος κτλ.
Τις ονομασίες αυτές τις συνδέομε πάντοτε με κάποιες ειδικές συμπεριφορές και δραστηριότητες των εθνικοτήτων αυτών. Εννοούμε δηλαδή το χαρακτηριστικό της ιδιοσυγκρασίας των ατόμων και του λαού αυτού γενικότερα.
Από το άλλο μέρος όμως όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα της εθνικότητάς τους και της κουλτούρας τους, έχουν και ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό. Αν αφαιρέσει κανείς ορισμένες αρρωστημένες εξαιρέσεις, όλοι οι άνθρωποι αξιολογούν τη δική τους ζωή σαν το ανώτατο αγαθό στη επίγεια ζωή. Η διατήρηση της, η φροντίδα της και η ευημερία της μπαίνει ιεραρχικά στη πρώτη θέση των επιδιωκομένων σκοπών όλων των ανθρώπων.

Αυτό το ατομικό „εγωιστικό“ στοιχείο της αυτοσυντήρησης και γενικά της αυτοπροβολής το έχουν, ανάλογα βέβαια με τη κουλτούρα τους σε διαφορετικό βαθμό, όλοι οι άνθρωποι. Αυτό το συνειδητό βασικό και χαρακτηριστικό στοιχείο των ανθρώπων προσδιορίζει τη θελημένη συμπεριφορά των ανθρώπων μέσα στο κοινωνικό σύνολο.
Αν π.χ. κάποιος από μας έχει τη δυνατότητα να αποφασίσει πως θα μοιράσει 100 € μεταξύ του εαυτού του και κάποιου άλλου συνανθρώπου του, που έχει εξίσου τις ίδιες ανάγκες μ΄αυτόν, θα ενεργήσει, με βάσει το εγωιστικό στοιχείο της αυτοσυντήρησης, μεταξύ δύο άκρων.
Το ένα άκρον είναι να κρατήσει για τον εαυτό του και τα 100 € και το άλλο άκρον είναι να δώσει τα μισά. Οι συμπεριφορές των δύο άκρων είναι κατά τη γνώμη μου η εξαίρεση και όχι ο κανών στις σημερινές κοινωνίες, χωρίς βέβαια να υπάρχουν και σε αυτό εξαιρέσεις. Η πραγματική μοιρασιά θα κυμανθεί, ανάλογα με τους άτυπους θεσμούς (την κουλτούρα) που ισχύουν στην κάθε περίπτωση του καθενός μας, μεταξύ των δύο άκρων.

Από το παράδειγμα αυτό μπορεί να βγει το εξής συμπέρασμα: όσο πιο άνιση και κατά τη γνώμη της πλειοψηφίας άδικη είναι η κατανομή των αγαθών μέσα σε μία Κοινωνία, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να δημιουργηθούν προβλήματα, αστάθειες και συγκρούσεις μεταξύ των ανθρώπων αυτής της Κοινωνίας.

Γι΄ αυτό στις σημερινές δημοκρατικές Κοινωνίες οι άτυποι θεσμοί δεν είναι σε θέση, αν ισχύουν μόνον αυτοί, να ρυθμίζουν ικανοποιητικά τις συμπεριφορές και τις δραστηριότητες των ανθρώπων, ώστε τα αποτελέσματα στο σύνολό τους να είναι πλειοψηφικά αποδεκτά, χωρίς κοινωνικούς κλυδωνισμούς και αστάθειες.
Όπως μας διδάσκουν η ορθολογική σκέψη και οι εμπειρίες της ζωής τον μεγαλύτερο και το σημαντικότερο ρόλο στη ρύθμιση των συμπεριφορών και των δραστηριοτήτων των ανθρώπων στη κοινωνία παίζουν σήμερα οι τυπικοί (οι γραμμένοι) θεσμοί. Αυτοί επιβάλλονται από το Σύνταγμα και τους άλλους νόμους, που ψηφίζονται στα πλαίσια του συντάγματος, στα κοινοβούλια των δημοκρατικών Κρατών .

Η αυτόματη όμως ισχύς των τυπικών θεσμών εξαρτάται πάντοτε από τη διαμόρφωσή και γενικά από τη προνοητική διατύπωσή τους. Η εκπλήρωσή τους πρέπει να επιτυγχάνεται όσο το δυνατό περισσότερο αυτομάτως για να αποφεύγονται έτσι οι κοινωνικές αδικίες και να ελαχιστοποιείται η δυνατότητα της διαφθοράς και της διαπλοκής.
Ένα παράδειγμα για να γίνει σαφές τι εννοείται εδώ. Στο παρελθόν πλούτιζαν παράνομα οι έλληνες εφοριακοί υπάλληλοι, οι οποίοι ήσαν υπεύθυνοι για την είσπραξη του φόρου στις αγοραπωλησίες ακινήτων. Αυτό όμως ήταν δυνατό, διότι ο νόμος (ο θεσμός) επέτρεπε στους εφοριακούς να εκτιμούν αυτοί την αξία του ακινήτου. Έτσι είχαν τη δυνατότητα να έρθουν σε συναλλαγή με τους συμβαλλόμενους και να διαπραγματευτούν αντί οικονομικού ανταλλάγματος την αξιολόγησή τους. Έτσι πλούτιζαν οι εφοριακοί αυτοί υπάλληλοι σε βάρος του κοινωνικού συνόλου.

Το πρόβλημα (η διαφθορά) στη περίπτωση αυτή δεν προερχόταν από το θεσμό του φόρου μεταβίβασης ακινήτων, αλλά από τον τρόπο διατύπωσης του. Με την απόφαση να εισαχθούν αντικειμενικές αξίες στα ακίνητα για κάθε περιοχή έχασαν αυτομάτως οι εφοριακοί το δικαίωμα αξιολόγησης της αξίας των ακινήτων και μαζί του τη δυνατότητα της συναλλαγής και διαπραγμάτευσης. Έτσι εξαρθρώθηκε στον τομέα αυτό η διαφθορά χωρίς να επιβαρυνθεί ο φορολογούμενος με κάποιο κόστος για την καταπολέμησή της.

Και τώρα επιστρέψουμε στον εκλογικό θεσμό. Στη συνέχεια θα επισημάνω γιατί ο ισχύων και ακόμη χειρότερα ο πρόσφατα ψηφισθείς νέος εκλογικός νόμος της Ελλάδος, όπως είναι διατυπωμένος είναι μία από τις βασικές αιτίες που προκαλούν τη συνεχόμενη διεύρυνση των περιπτώσεων της διαφθοράς και διαπλοκής στη δημόσια ζωή της Χώρας.

- Ο εκλογικός θεσμός και τα επιδιωκόμενα αποτελέσματά του
Ο ακόμη ισχύων αλλά και ο νέος που θα ισχύει από τις μεθεπόμενες εκλογές εκλογικός νόμος της Ελλάδος έχει εν συντομία και σε γενικές γραμμές τις εξής βασικές ρυθμίσεις:
Το ελληνικό Σύνταγμα επιτρέπει να εκλέγονται στην ελληνική Βουλή το λιγότερο 200 και το περισσότερο 300 βουλευτές (άρθρο 51). Γιατί έχει θεσμοποιηθεί το ανώτατο όριο των 300 βουλευτών παραμένει μυστικό των πολιτικών, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.

Οι 260 βουλευτικές έδρες (οι 250 με το νέο εκλογικό νόμο) εκλέγονται ανάλογα με το ποσοστό ψήφων που θα πάρει το κάθε κόμμα σε όλη την Επικράτεια. Το 1% των ψήφων αντιστοιχεί περίπου σε 2,6 (2,5) βουλευτικές έδρες. Δικαίωμα όμως συμμετοχής στο καταμερισμό των εδρών έχει το κόμμα που θα πάρει τουλάχιστον 3% των συνολικών ψήφων της Επικράτειας. Τις υπόλοιπες 40 (50) βουλευτικές έδρες παίρνει το κόμμα που θα πάρει το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων.

Αυτές οι ρυθμίσεις δίνουν τη δυνατότητα στο πρώτο κόμμα ακόμη και με 41,0% (39,0%) των ψήφων να πάρει την απόλυτη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο, δηλαδή πάνω από 150 βουλευτικές έδρες. Η ρύθμιση του 3% αποσκοπεί να εμποδίσει τον πολυκομματισμό μικρών κομμάτων στο Κοινοβούλιο. Και οι δύο ρυθμίσεις επιδιώκουν τη δυνατότητα ισχυρών και σταθερών Κυβερνήσεων.
Στην Ελλάδα έχει επικρατήσει γενικά η αντίληψη, ότι οι έλληνες είναι σχετικά ανώριμοι να παίρνουν συλλογικές αποφάσεις και γι΄ αυτό δεν μπορούν να σχηματισθούν Κυβερνήσεις με συνεργασία πολλών κομμάτων.

Η θεώρηση αυτή οδήγησε στην επιδίωξη μονοκομματικών Κυβερνήσεων με σχεδόν δικτατορικές αρμοδιότητες στον αρχηγό του κόμματος και Πρωθυπουργό της Κυβέρνησης. Έτσι θυσιάζονται στο βωμό της ισχυρής και σταθερής Κυβέρνησης οι αρχές του δημοκρατικού πολιτεύματος, που ως γνωστό απαιτεί η πλειοψηφία να κυβερνά και η μειοψηφία να ελέγχει.
Το θεσμικό αυτό πλαίσιο οδήγησε όμως στη δημιουργία δύο αρχηγικών κομμάτων εξουσίας, τα οποία έχουν μοιραστεί στα τελευταία 34 χρόνια την κυβερνητική εξουσία στην Ελλάδα.
Το δυοπώλιο στην άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας είναι κατά τη γνώμη μου η κύρια αιτία της αυξανόμενης διαφθοράς και διαπλοκής που ζούμε τόσο έντονα όχι μόνον τις τελευταίες εβδομάδες στην Ελλάδα.
Το εκάστοτε κυβερνών κόμμα, που κρίνει ότι ο ισχύων εκλογικός νόμος δεν του προσφέρει την επιθυμητή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, μπορεί να τον αλλάζει, αψηφώντας και ανατρέποντας τους κανόνες της δημοκρατίας, η οποία θέλει, όπως ανωτέρω ελέχθη, την πλειοψηφία να κυβερνάει και τη μειοψηφία να ελέγχει. Το εκάστοτε επιχείρημα που κάθε φορά παπαγαλικά προβάλλεται είναι: η Χώρα χρειάζεται ισχυρή και σταθερή Κυβέρνηση !!!

Στην Δημοκρατία νεοελληνικού τύπου ισχυρή και σταθερή Κυβέρνηση σημαίνει: η μειοψηφία να κυβερνάει και η πλειοψηφία να παρατηρεί χωρίς να μπορεί να ελέγξει ουσιαστικά.
Η πρόσφατη άρνηση της Κυβέρνησης στο αίτημα της αντιπολίτευσης να επιτρέψει τη σύσταση εξεταστικών επιτροπών στη Βουλή, με σκοπό τη διαλεύκανση των τελευταίων οικονομικών σκανδάλων (Siemens, πιθανές οικονομικές ατασθαλίες στο Υπουργείο Πολιτισμού κτλ.), που ανησυχούν τόσο έντονα τη κοινή γνώμη, επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό αυτό.

Και για αποφυγή παρεξηγήσεων, αν το κόμμα της σημερινής αξιωματικής αντιπολίτευσης ήταν Κυβέρνηση θα συμπεριφερόταν κατά τον ίδιο τρόπο. Ο ισχύων εκλογικός θεσμός τους το επιτρέπει. Γι΄ αυτό πέρασε σχεδόν απαρατήρητα και ασχολίαστα από την αξιωματική αντιπολίτευση η ψήφιση του νέου εκλογικού νόμου, που ενισχύει ακόμη περισσότερο το δικομματισμό.
Αν θέλουμε πράγματι να αποκτήσουμε δημοκρατικό κράτος δικαίου, που τώρα μόνο τυπικά έχουμε, θα πρέπει να αρχίσουμε από τον εκλογικό νόμο.

Τα εξής χαρακτηριστικά θα πρέπει να τον διακρίνουν, αν βέβαια επιδιώκουμε μία αποτελεσματική και όσο το δυνατόν με χαμηλά επίπεδα διαφθοράς και διαπλοκής διακυβέρνηση της χώρας μας:
(α) Ο εκλογικός θεσμός οφείλει να συμβάλει στην εδραίωση και ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Δημοκρατικό πολίτευμα σημαίνει πρώτον:
- Άσκηση της εξουσίας από την εκάστοτε πλειοψηφία. Κάτι, που όπως ανέφερα ανωτέρω, δεν συμβαίνει στην Ελλάδα.
- Σεβασμό των δικαιωμάτων της μειοψηφίας από την πλειοψηφία. Σε αντίθεση με αυτό, ισχύει στην Ελλάδα ένα ολιγαρχικό κοινοβουλευτικό καθεστώς, που δεν σέβεται τη πλειοψηφία για χάρη δήθεν μίας κυβερνητικής σταθερότητας. Κατά την αντίληψη αυτή, μη μονοκομματικές κυβερνήσεις οδηγούν σε ακυβερνησία.
Δημοκρατικό πολίτευμα σημαίνει δεύτερον ότι: οι Εξουσίες, δηλαδή η Νομοθετική, η Εκτελεστική και η Δικαστική, λειτουργούν η μία ανεξάρτητα από την άλλη. Αυτό εξασφαλίζει και καθορίζει καθαρά:
- τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του πολίτη μέσα στην κοινωνία και
- εξασφαλίζει ώστε τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του πολίτη να γίνονται όχι μόνον σεβαστά αλλά και να προστατεύονται από τις 3 Εξουσίες της Πολιτείας.
Επειδή όμως ο εκλογικός νόμος της Ελλάδος επιβάλλει μονοκομματική Νομοθετική Εξουσία και αυτή εκλέγει την Εκτελεστική (την Κυβέρνηση) και στη συνέχεια η Εκτελεστική εξουσία εκλέγει τους ανώτατους δικαστές, καταλήγουμε ότι το εκάστοτε κυβερνών κόμμα, που ήταν τα τελευταία 34 χρόνια η Νέα Δημοκρατία ή το ΠΑΣΟΚ, και τα οποία μάλιστα όταν κυβερνούν, όπως διαπιστώσαμε, δεν αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία των ελλήνων, ασκεί τελικά μία μειοψηφία και τις 3 Εξουσίες στην Ελλάδα!!!

(β) Η πρακτική λειτουργία του εκλογικού θεσμού, δηλαδή η εφαρμογή του στην πράξη, ούτε και αυτή θα έπρεπε να έρχεται σε αντίθεση με αυτά που θεωρητικά θέλει να διασφαλίσει, δηλαδή:
- Ο εκλογικός θεσμός δεν θα πρέπει να μετατρέπει τη μειοψηφία σε ψήφους σε νομοθετική πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο.

Αυτό όμως έχουμε στην Ελλάδα τουλάχιστον τα τελευταία 34 χρόνια. Ένα σχετικά αναλογικό εκλογικό σύστημα θα μπορούσε να δώσει με Κυβερνήσεις συνεργασίας κομμάτων πολύ ικανοποιητικότερες λύσεις, αυτό τουλάχιστον διδάσκει η Θεωρία του ανταγωνισμού αλλά και η πράξη πολλών ευρωπαϊκών κρατών.
- Ο εκλογικός θεσμός δεν θα πρέπει να παρέχει δυνατότητες περιορισμού της μυστικότητας της ψηφοφορίας.
Στην Ελλάδα ο εκλογικός νόμος επιτρέπει σε κάθε κόμμα και ακόμη σε κάθε υποψήφιο να έχει το δικό του ψηφοδέλτιο. Αυτό ανοίγει διάπλατα τις δυνατότητες παραβίασης της μυστικότητας της ψηφοφορίας και διευκολύνει ακόμη και την αγοροπωλησία ψήφων. Κάτι που κατά την γνώμη μου δεν είναι ασυνήθιστο γεγονός στην Ελλάδα.
- Ο εκλογικός θεσμός δεν θα πρέπει να μεταφέρει την αντιπαράθεση πολιτικών ιδεών σε αντιπαράθεση προσώπων.
Αυτό ακριβώς καλλιεργεί και εδραιώνει ο ελληνικός εκλογικός θεσμός. Οι υποψήφιοι των κομμάτων δεν έχουν συνήθως αντιπάλους τους υποψήφιους του άλλου κόμματος, αλλά, με το σύστημα της σταυροθηρίας που ισχύει, τους συνυποψήφιους του ιδίου κόμματος.
- Ο εκλογικός θεσμός δεν θα πρέπει να παρέχει τη δυνατότητα δημιουργίας πελατειακών σχέσεων μεταξύ εκλογέων και εκλεγμένων.

Σε αυτό ακριβώς οδηγεί η σταυροθηρία στην Ελλάδα. Ψηφοφόρος και υποψήφιος έρχονται σε μία „εμπορική“ συναλλαγή, ο ένας υπόσχεται την ψήφο και τον σταυρό του στον υποψήφιο και ο άλλος, σε περίπτωση εκλογής του, κάποιο ρουσφέτι. Η διαφθορά και η διαπλοκή βρίσκονται έτσι στην ημερησία διάταξη της πολιτικής και κοινωνικής ζωής.
- Ο εκλογικός θεσμός δεν θα πρέπει να συμβάλει στη δημιουργία αυθαιρεσίας κατά την άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας. Στην αυθαιρεσία αυτή οδήγησε και οδηγεί ο τρόπος οργάνωσης των κομμάτων στην Ελλάδα.
Ο εκάστοτε πρόεδρος του κόμματος έχει σχεδόν δικτατορικές εξουσίες. Αυτός είναι που καθορίζει τους υποψηφίους των κομμάτων και στη συνέχεια απαιτεί, σε περίπτωση εκλογής των, απόλυτη υπακοή και υποστήριξη στις αποφάσεις του. Γι΄ αυτό ο κύριος σκοπός των προέδρων (αρχηγών) των δύο κομμάτων εξουσίας είναι οι άνετες μονοκομματικές πλειοψηφίες στη Βουλή. Έτσι είναι ο εκάστοτε πρόεδρος και πρωθυπουργός ο απόλυτος κύριος της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας και όχι μόνον αυτών.
- Ο εκλογικός νόμος θα έπρεπε να συμβάλει στη δημιουργία πολλών κομμάτων εξουσίας, για να υπάρχει ευρύτερος έλεγχος και να ελαχιστοποιούνται έτσι οι δυνατότητες της διαφθοράς και της διαπλοκής.
Στην Ελλάδα, όπως αναφέραμε, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.
Οι μέχρι τώρα εκλογικοί νόμοι επεδίωκαν και επιδιώκουν το δικομματισμό και την εδραίωση μονοκομματικών Κυβερνήσεων με όλες τις συνέπειες της διαφοράς και της διαπλοκής που μέχρι τώρα γνωρίζουμε.
Από τις εξελίξεις μέχρι σήμερα διαπιστώνουμε δυστυχώς, ότι οι εκάστοτε κυβερνώντες πρέπει να έχουν πείσει τον ελληνικό λαό, ότι μόνο η Νέα Δημοκρατία ή το ΠΑΣΟΚ, με τις λίγες ηγετικές οικογένειες από τις οποίες προέρχονται τα στελέχη τους, είναι οι μόνοι ικανοί να κυβερνούν στην Ελλάδα.
Αλλιώς δεν εξηγείται αυτή η μακρόχρονη παραμονή τους στην εξουσία.
Προσπάθειες αλλαγής, που έγιναν στο παρελθόν, δεν τις υποστήριξε δυστυχώς ο ελληνικός λαός. Η ΔΗΑΝΑ του Στεφανόπουλου, η Πολιτική Άνοιξη του Σαμαρά, το ΔΗΚΚΙ του Τσοβόλα, η κομματική κίνηση του Αβραμόπουλου και άλλοι, ξεκίνησαν με σκοπό να σπάσουν το σύστημα του δικομματισμού. Δυστυχώς απέτυχαν, διότι δεν υποστηρίχτηκαν από τον ελληνικό λαό, ο οποίος φαίνεται να μη θέλει να κάνει τέτοιου είδους θεσμικές επαναστάσεις.
Έτσι κατόρθωσε η Νέα Δημοκρατία να έλθει το 2004 και πάλι στην Κυβέρνηση προβάλλοντας πειστικά το επιχείρημα να εξαρθρώσει τα φαινόμενα της διαφθοράς και της διαπλοκής, που επικράτησαν κατά τη γνώμη τους κατά τη διάρκεια των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα. Η προσδοκία ότι η Νέα Δημοκρατία με Πρωθυπουργό τον Κώστα Καραμανλή θα κυβερνούσε με άλλο ήθος, ύφος, διαφάνεια και αποτελεσματικότητα σήκωσε πράγματι ένα κύμα αισιοδοξίας στην κοινή γνώμη, η οποία επιβεβαιώθηκε εν μέρει από τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών.
Συγχρόνως υπήρξε επίσης και η προσδοκία ότι ο νέος αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, ο κ. Παπανδρέου, που έγινε με ενθουσιασμό από εκατομμύρια έλληνες δεκτός, θα ανασυγκροτούσε την παράταξή του και θα αναβάθμιζε τον θεσμικό ρόλο του κόμματός του, τώρα από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Γρήγορα φάνηκε όμως ότι τα προσδοκώμενα αποτελέσματα ήσαν ουτοπία. Διότι οι προσδοκώμενες ριζικές αλλαγές δεν είναι μόνο θέμα προσώπων αλλά κυρίως θέμα θεσμών, οι οποίοι αναγκάζουν τους ιθύνοντες να φέρουν τις αλλαγές.
Έτσι ούτε ο ένας ούτε ο άλλος δικαίωσαν τις προσδοκίες του ελληνικού λαού, αφού ο εκλογικός θεσμός και η οργάνωση των κομμάτων, τους παρέχουν την άνετη δυνατότητα της απόλυτης και σχεδόν ανεξέλεγκτης εξουσίας, είτε είναι στην Κυβέρνηση είτε είναι στην αντιπολίτευση.
Η σημερινή κυβερνητική κρίση φαίνεται να οδηγεί σε μία δειλή απαξίωση και των δύο κομμάτων εξουσίας, διότι αρχίζει να φθείρει το βασικό μηχανισμό του δικομματισμού. Και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι η αξιωματική αντιπολίτευση δεν κερδίζει από τη φθορά της Κυβέρνησης.
Το σύστημα του δικομματισμού εμφανίζει ρωγμές, που ίσως αποβούν μοιραίες γι΄ αυτό.
Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν κάπως θαμπά βέβαια, ότι η πλειοψηφία των ελλήνων δεν πιστεύει πλέον ότι η Νέα Δημοκρατία μπορεί να κυβερνήσει αποτελεσματικά, αλλά ούτε και το ΠΑΣΟΚ φαίνεται να είναι αξιόπιστη εναλλακτική λύση.
Παρ’ ότι ο δικομματισμός κλυδωνίζεται, θα ήταν όμως κάπως πρόωρο να προεξοφλήσουμε την τελική πτώση του για τους εξής λόγους:
Τα σημερινά μικρά κόμματα που βρίσκονται στη Βουλή όπως το ΚΚΕ, ο Συνασπισμός και το ΛΑΟΣ λειτουργούν δυστυχώς ως κόμματα διαμαρτυρίας και όχι εξουσίας. Αν παραβλέψουμε το ΚΚΕ, το οποίο, όπως το ίδιο λεει, είναι εκτός του συστήματος και θα παραμείνει κατά τη γνώμη μου σ΄ αυτή τη θέση διαμαρτυρίας, όσον εξακολουθεί να πρεσβεύει ουτοπίες του παρελθόντος, που δεν έχουν καμία σχέση ούτε με τις θέσεις των σημερινών αριστερών κομμάτων τις Ευρώπης, αλλά ούτε και με τη πολιτικοοικονομική πραγματικότητα που ισχύει στις σημερινές ευρωπαϊκές Κοινωνίες.

Τα άλλα δύο όμως μικρά κόμματα είναι εντός του συστήματος και τους δίνεται τώρα η ευκαιρία να εκμεταλλευτούν τη σημερινή κρίση του δικομματισμού και να μετατραπούν από κόμματα διαμαρτυρίας σε κόμματα εξουσίας. Αν συμβεί αυτό θα μπορέσουν να δημιουργηθούν και στην Ελλάδα πολυκομματικές και πολυφωνικές Κυβερνήσεις συνεργασίας.

Με τις εξωπραγματικές θέσεις που πρεσβεύουν όμως τα μικρά σημερινά κόμματα, φαίνεται να είναι μία τέτοια εξέλιξη μάλλον πολύ δύσκολη, όμως όχι απίθανη. Το εκλογικό σώμα φαίνεται ότι είναι πρόθυμο σήμερα να τους προσφέρει αυτή την ευκαιρία, ας ελπίσουμε όμως ότι θα την εκμεταλλευτούν.

- Προτάσεις και πιθανές εξελίξεις
Το σημερινό διοικητικό σύστημα της Ελλάδος με την απόλυτη συγκέντρωση όλων των εξουσιών στην Αθήνα, με τις δημοσιοικονομικά και διοικητικά από την Αθήνα απόλυτα εξαρτώμενες 13 Περιφέρειες με τους 51 Νομούς τους, καθώς και το ισχύον εκλογικό σύστημα, είναι αναχρονιστικά και γι΄ αυτό δεν μπορούν να ανταποκριθούν ούτε στις ταχείες παγκόσμιες εξελίξεις, ούτε στις απαιτήσεις της περιφερειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και ούτε μπορούν να συμβάλλουν αποτελεσματικά στην καταπολέμηση της διαφθοράς και της διαπλοκής, διότι τα ίδια τα συστήματα είναι μέρος του προβλήματος.

Η σημερινή κρίση, που εκδηλώνεται έντονα στο πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης της Χώρας, δίνει την ευκαιρία στους ιθύνοντες των κομμάτων εξουσίας, αν πράγματι θέλουν επί τέλους να προσφέρουν κάτι θετικό στον αγώνα εναντίον της διαφθοράς και της διαπλοκής, να αφήσουν τους - για λόγους εντυπώσεων - εικονικούς αλληλοσπαραγμούς τους στα κανάλια της τηλεόρασης και να συμφωνήσουν από κοινού για μία ριζική δημοσιοοικονομική και διοικητική αποκέντρωση της Ελλάδος.
Το ζήτημα της αποκέντρωσης δεν αφορά βέβαια άμεσα το θέμα μου, αλλά θέλω όμως να το συνδέσω με μία παράλληλη μεταρρύθμιση του εκλογικού νόμου, που αν πραγματοποιηθεί συγχρόνως με τη περιφερειακή αποκέντρωση, θα δώσει μία δυναμική απογείωση στην ανάπτυξη της Ελλάδος.
Το εκλογικό σύστημα που θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε αυτές τις απαιτήσεις που ανέφερα, πρέπει να είναι ένα μείγμα πλειοψηφικών και αναλογικών στοιχείων.
Οι μελλοντικές γεωγραφικές και διοικητικές Περιφέρειες της Ελλάδος για να μπορέσουν να σταθούν οικονομικώς και συγχρόνως να αυτοδιοικηθούν χρειάζονται κατά τους υπολογισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης το λιγότερο ένα εκατομμύριο πληθυσμό. Έτσι θα μπορούσε να διαιρεθεί η Ελλάδα το περισσότερο σε 6 γεωγραφικές και διοικητικές Περιφέρειες και αυτές σε 150 εκλογικές Περιφέρειες με περίπου τον ίδιο πληθυσμό.
Για την κάθε εκλογική Περιφέρεια θα κατεβάζει κάθε κόμμα έναν υποψήφιο και για την κάθε γεωγραφική Περιφέρεια μία λίστα υποψηφίων.
Κάθε ψηφοφόρος θα έχει δύο ψήφους. Μία ψήφο για τον υποψήφιο των κομμάτων της εκλογικής Περιφέρειας (πλειοψηφικό στοιχείο) και μία ψήφο για τη λίστα των κομμάτων της γεωγραφικής Περιφέρειας (αναλογικό στοιχείο).
Έτσι θα εκλέγονται οι 150 βουλευτές από την πρώτη ψήφο, δηλαδή θα εκλέγεται όποιος πλειοψήφησε στην εκλογική περιφέρεια, και 150 από τη δεύτερη ψήφο με βάση τη λίστα. Οι συνολικές έδρες όμως θα μοιράζονται στα κόμματα και στις εκλογικές περιφέρειες ανάλογα με το ποσοστό ψήφων που πήραν τα κόμματα από τη δεύτερη ψήφο σε όλη την Επικράτεια.
Για την αποφυγή της δημιουργίας πολλών μικρών κομμάτων (κίνδυνος ακυβερνησίας όπως στην Ιταλία), πρέπει να ορισθεί ένα ελάχιστο ποσοστό ψήφων για την εισαγωγή ενός κόμματος στη Βουλή. Το 5% που ισχύει στη Γερμανία έχει αποδειχθεί σαν αποτελεσματικό για τον σκοπό αυτό.
Το 5% συμβάλλει επίσης ώστε στο ελληνικό Κοινοβούλιο των 300 βουλευτών να μη εισέλθει κόμμα στη Βουλή με λιγότερες από 15 Έδρες, αν εξαιρεθεί η οριακή περίπτωση πλειοψηφίας μικρού κόμματος σε κάποια εκλογική περιφέρεια στη πρώτη ψήφο, χωρίς να κατορθώσει συγχρόνως να πάρει το ποσοστό του 5% στη δεύτερη ψήφο.
Το προτεινόμενο εκλογικό σύστημα παρέχει επίσης τη δυνατότητα στους εκλογείς να εκλέγουν και υποψηφίους (προσωπικότητες) που δεν ανήκουν στο κόμμα της προτίμησής τους (πρώτη ψήφος), χωρίς συγχρόνως να παραμελήσουν την ποσοστιαία δύναμη του κόμματός τους, αφού μπορούν να του δώσουν τη σημαντική δεύτερη ψήφο τους.
Μία εξίσου σημαντική ρύθμιση είναι η οργάνωση των κομμάτων. Αυτή πρέπει να συμβάλλει κατά πολύ στη μείωση της απόλυτης εξουσίας του αρχηγού του κόμματος. Αυτό θα δώσει έντονο κίνητρο στους πολίτες να επιδιώκουν να γίνουν μέλη των κομμάτων για να συμμετάσχουν έτσι στις αποφάσεις των κομμάτων.

Γι΄ αυτό η εκλογή των υποψηφίων και η κατάταξή στη λίστα της εκλογικής περιφέρειας δεν πρέπει να είναι δικαίωμα του αρχηγού ή άλλων κεντρικών οργάνων του κόμματος, αλλά μόνον δικαίωμα των μελών των κομμάτων στις τοπικές οργανώσεις των εκλογικών περιφερειών. Αυτό θα αναβαθμίσει τη βαρύτητα του μέλους του κόμματος και θα μειώσει σημαντικά τη παντοδυναμία του αρχηγού του κόμματος και την εξάρτηση των υποψηφίων απ΄ αυτόν.
Ένα άλλο πολύ σημαντικό προτέρημα της λίστας είναι η καταπολέμηση των πελατειακών σχέσεων μεταξύ ψηφοφόρων και υποψηφίων. Ο υποψήφιος θα απαλλαχθεί από το άγχος της σταυροθηρίας και των συνεχών προσωπικών υποσχέσεων και θα αφοσιωθεί στη διευκρίνηση των ιδεών και των επιδιωκομένων σκοπών του κόμματός του. Αντίπαλοι του δεν θα είναι πλέον οι συνυποψήφιοι στο κόμμα του αλλά οι υποψήφιοι των άλλων κομμάτων.
Ένα πρακτικό παράδειγμα ενός τέτοιου εκλογικού συστήματος έχουν οι γερμανοί. Αυτό συνέβαλε σημαντικά στη σταθεροποίηση του γερμανικού κυβερνητικού συστήματος στα τελευταία 60 περίπου χρόνια της μεταπολεμικής Γερμανίας. Είμαι της γνώμης ότι μπορούμε και πρέπει να το δοκιμάσουμε. Άλλωστε ακόμη χειρότερα από ότι είμαστε σήμερα είναι δύσκολο να γίνουμε.

- Επίλογος

Τα είδη των εκλογικών συστημάτων, όπως τα παρουσίασα, δείχνουν κατά τη γνώμη μου πολύ καθαρά, ότι αυτά προσδιορίζουν κατά ένα μεγάλο ποσοστό την ποιότητα λειτουργίας και σταθερότητας του κυβερνητικού συστήματος μίας χώρας. Από το είδος του θεσμικού αυτού πλαισίου εξαρτάται δηλαδή, αν και κατά πόσο λειτουργεί στον προσδοκώμενο βαθμό το κράτος δικαίου.
Ένα βασικό κριτήριο που προσδιορίζει την ποιότητα της λειτουργίας του κράτους δικαίου είναι τα φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής που επικρατούν σε κάθε κράτος.
Ένα ισχυρό δημοκρατικό και κοινοβουλευτικό κράτος δικαίου ελαχιστοποιεί με άλλα λόγια τα φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής.

Αν παραδεχτούμε λοιπόν, ότι το δικομματικό σύστημα διακυβέρνησης της Ελλάδος με όλες τις δυσάρεστες για το κοινωνικό σύνολο συνέπειές του (διαφθορά, διαπλοκή) που γνωρίζουμε , είναι σε μεγάλο βαθμό προϊόν του εκλογικού συστήματος, τότε βρήκαμε και τη λύση του προβλήματος εναντίον των φαινομένων αυτών που μαστίζουν την ελληνική κοινωνία. Το είδος του εκλογικού συστήματος που προτείναμε ανωτέρω, φαίνεται να είναι μία τέτοια λύση.

Δυστυχώς όμως για την Ελλάδα και τους έλληνες η λύση αυτή, με το σημερινό θεσμικό πλαίσιο που ισχύει, είναι πολύ δύσκολη αν όχι αδύνατη να εφαρμοσθεί. Αυτό τουλάχιστον μας διδάσκει η κοινωνική θεωρία των θεσμών. Και αυτό για τους εξής λόγους:
Όπως ήδη ελέχθη, η κύρια κινητήρια δύναμη που προσδιορίζει τις συμπεριφορές και δραστηριότητες των ανθρώπων είναι τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα και συμφέροντα.

Από την πραγματοποίηση των ενδιαφερόντων και συμφερόντων αυτών εξαρτάται το επίπεδο ευημερίας τους και της πολιτικής και κοινωνικής εξουσίας τους. Επειδή όμως οι δραστηριότητες και συμπεριφορές των ατόμων αναπτύσσονται και εξελίσσονται μέσα σε κοινωνίες ανθρώπων, οι δραστηριότητες αυτές δεν έχουν θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις μόνον για τα άτομα αυτά, αλλά και για το κοινωνικό σύνολο.
Αν οι ατομικές δραστηριότητες έχουν τελικά περισσότερο θετικές ή περισσότερο αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις, αυτό εξαρτάται από τους άτυπους και τυπικούς θεσμούς που ισχύουν στη κάθε κοινωνία.
Οι τυπικοί όμως θεσμοί, που προσδιορίζουν στο μεγαλύτερο βαθμό τις δραστηριότητες των ατόμων σε όλα τα επίπεδα, αποφασίζονται, διαφοροποιούνται ή καθαιρούνται, ακόμη και στα δημοκρατικά καθεστώτα, από τους εκάστοτε ιθύνοντες σε μία κοινωνία. Η διόρθωσή ή ακόμη και η αλλαγή των θεσμών είναι πολύ δύσκολη αν όχι αδύνατη, αν η ισχύουσα διάρθρωσή τους συμφέρει περισσότερο τους ιθύνοντες και πολύ λιγότερο το κοινωνικά σύνολο.
Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο του ελληνικού εκλογικού συστήματος παρήγαγε το δικομματισμό. Αυτός λειτούργησε και λειτουργεί προς το συμφέρον των δύο μεγάλων κομμάτων και των ατόμων που βρίσκονται στην ηγεσία τους. Τα δύο μεγάλα κόμματα όμως, που εναλλάσσονται στην εξουσία, είναι εκείνα που μπορούν να αλλάξουν το εκλογικό σύστημα. Η αλλαγή αυτή αντίκειται στα συμφέροντά τους, διότι προφανώς μπορεί να οδηγήσει, ώστε να χάσουν ή να μοιραστούν με περισσοτέρους τα μέχρι τώρα προνόμιά τους, κάτι, που είναι λογικό, να μη θέλουν. Έτσι δεν έχουν κανέναν λόγο να επιδιώκουν την αλλαγή.
Για να κοπεί ο αυτού του είδους „γόρδιος δεσμός“, που ισχύει στην Ελλάδα, χρειάζονται στην περίπτωσή μας δύο Μεγάλοι Αλέξανδροι, ένας από το κάθε μεγάλο κόμμα. Όπως όμως μας διδάσκει η θεωρία των πιθανοτήτων, αυτό είναι μάλλον απίθανο.
Από την εμφάνιση του πρώτου Μεγάλου Αλέξανδρου έχουν περάσει μέχρι σήμερα πάνω από 2.300 χρόνια και ο δεύτερος Μεγάλος Αλέξανδρος δεν έχει εμφανισθεί ακόμη, πόσον μάλλον ο τρίτος!!!.
-------------------------------

www.kn-megalexandros.gr
info@kn-megalexandros.gr